بررسی طولی مباحث نگارش در مقطع ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 آموزگار ابتدایی ناحیه دو ساری

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

کتاب درسی، پرکاربرد‌ترین ابزار آموزشی در کشور ماست و دربردارندة بخش‌های نوشتاری، تصاویر و تمرین‌هایی‌است که در راستای تحقق هدف‌های آموزشی، انتخاب و سازمان‌دهی شده‌اند. و در این میان، آموزش خواندن و نوشتن به‌عنوان مجوز ورود به نظام آموزش رسمی کشور، اهمیت کتاب‌های «فارسی» و «نگارش فارسی» مقطع ابتدایی را دوچندان کرده‌است. پژوهش حاضر که هدف اصلی آن بررسی طولی مباحث نگارش دو کتاب فارسی و نگارش دورة ابتدایی است، در حقیقت تلاشی است در راستای توجه هرچه بیشتر به این دو محتوای آموزشی، با در نظر داشتن جایگاه و نقش انکارناپذیر آن‌ها. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. جامعة آماری ما، مباحث نگارشی کتاب‌های نگارش و فارسی ابتدایی است؛ بنابراین، نمونة آماری با جامعة آماری برابر است. برای جمع‌آوری داده‌ها، ابتدا مباحث نگارشی هر درس استخراج گردید، سپس با استفاده از نرم افزار SPSS و جداول آماری، داده‌ها توصیف شده‌اند. تحلیل داده‌ها نشان‌داد در کتاب‌های نگارش و فارسی این دوره، جمعاً ۳۲ مبحث مرتبط با نگارش آمده‌ که شمار اندکی از آن‌ها ویژة دروة اول ابتدایی است و مابقی غالباً در دورة دوم به کار رفته‌اند. میزان رعایت دو اصل تداوم و توالی در این مباحث به یک اندازه نیست؛ از این‌رو، ارتباط طولی آن‌ها مشخصاً در ۲5 درصد موارد از مطلوبیت لازم برخوردار است و در ۷۵% موارد با نقص یا نواقصی همراه است که ۸/۲۱% این نواقص جزئی و ۲/۵۳ درصد نسبتاً زیاد یا زیاد است. به‌علاوه، مشخص‌شد که در دورة اول ابتدایی، ارتباط طولی مباحث کتاب‌های نگارش دو پایة اول و سوم از مطلوبیت خوبی برخوردار است. در کتاب‌های فارسی هم ارتباط طولی در دو پایة اول و دوم مطلوب است. در دورة دوم، مباحث کتاب نگارش پایة ‌ششم ارتباط طولی بیشتری دارند. در کتاب‌های فارسی هم میزان مطلوبیت ارتباط طولی مباحث پایة چهارم بیشتر است. با توجه به نتایج پژوهش، بازنگری در کمیت و کیفیت ارائة مباحث نگارش مقطع ابتدایی، امری اجتناب‌ناپذیر است.  

کلیدواژه‌ها


منابع
     - اکبری شلدره‌ای، فریدون (۱۳۹۴). پیشینة آموزش زبان فارسی در ایران. تهران: انتشارات مدرسه.
     - حسینی‌نژاد، حسین (۱۳۸۹).  کتاب نگارش. تهران: انتشارات لوح زرین.
      - زندی، بهمن (۱۳۹۱). روش تدریس زبان فارسی (در دورة دبستان). تهران: انتشارات سمت.
     - سعیدی رضوانی، محمود (۱۳۸۵). نقد مقالة بررسی ارتباط عمودی محتوای کتاب‌های درسی جدیدالتالیف حرفه‌وفن دورة راهنمایی. مطالعات تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، دورة ۷، شمارة ۲: ۲۳۵-۲۳۱.
      - سیلور، جی.گالن؛ الکساندر، ویلیام ام. و آرتور جی.لوئیس (۱۳۷۸). برنامه‌ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر. ترجمه‌ی غلامرضا خوی‌نژاد. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
     - شکرباغی، اشرف‌السادات (۱۳۹۶). ارزیابی چگونگی ارتباط طولی محتوا (مفاهیم، اصول و مهارت‌ها) کتاب‌های درسی علوم تجربی دورة عمومی از منظر ملاک‌های محتوایی (شامل جدول وسعت توالی و چارچوب تیمز) و ملاک‌های ساختاری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
     - شهودی مژدهی، عطیه؛ مفیدی، فرخنده و علیزاده، حمید (۱۳۹۲). مقایسة مهارت نوشتاری در میان دانش‌آموزان پایة اول دبستان با و بدون تجربة پیش از دبستان. روان‌شناسی تربیتی (روان‌شناسی و علوم تربیتی)، دورة ۹، شمارة ۲۸: ۱۴-۱.
      - صیدی، علی‌نظر و دیگران (۱۳۹۴). چگــونه توانستم با ارائة راهکار مناسب دانش‌آموزان را در نگارش انشا تقویت نمایم. مجموعه‌مقالات اولین همایش ملی راهکارهای توسعه و ترویج علوم تربیتی، روانشناسی، مشاوره و آموزش در ایران، سیویلیکا (۹ صفحه). انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین، تهران.
      - عابدینی، نجمه (۱۳۹۵). آسیب‌شــناسی برنامة درســی انشا در پایة ششم دورة تحصیلی ابتــــدایی در شـهر یزد. پایان‌نامة کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی، پردیس علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه یزد، چاپ نشده.
     - فرامرزی، سالار؛ کرم‌علیان، حسن و نصراللهی، شهناز (۱۳۹۰). تأثیر مداخلة آموزشی مبتنی بر رویکرد تجربة زبانی بر مهارت بیان نوشتاری (انشا) دانش‌آموزان. رویکردهای نوین آموزشی (پژوهش‌های تربیتی و روان‌شناختی). دورة ۶، شمارة ۲: ۶۰-۴۱.
     - کرمی گزافی، علیرضا؛ هدف‌جو، لیلا و صمدی، پروین (۱۳۹۲). بررسی ارتباط عمودی کتب علوم تجربی چهارم، پنجم و ششم دورة ابتدایی و علوم تجربی دوم و سوم دورة راهنمایی بر اساس شاخص‌های توالی و تداوم. هشتمین سمینار آموزش شیمی ایران ۶ و ۷ شهریور ماه، دانشکدة شیمی دانشگاه سمنان.
     - کمری، حسین (۱۳۹۲). بررسی خطاهای دستوری انشای دانش­آموزان پایة ششم ابتدایی دوزبانة کردی- فارسی (مطالعة موردی: شهرستان سرپل­زهاب). پایان‌نامة کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران.
     - کیان، مریم (۱۳۹۸). اثر تکنیک‌های نگارش در پیشرفت مهارت انشانویسی دانش‌آموزان پایة ششم ابتدایی. فصلنامة علمی پژوهشی تدریس‌پژوهی، دورة ۷، شمارة 3۳: ۱۷۵-۱۵۵.
      - محمدی، راحله (۱۳۹۲). راه‌های تقویت مهارت نوشتن در دانش‌آموزان پایة شـشم آمــوزش و پـرورش منطقة ۹ شهر تهران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران، چاپ نشده.
     - مردانی، سهیلا؛ مردانی، آرزو و باویر، هدیه (۱۳۹۵). مقایسة مهارت نوشتاری در میان دانش‌آموزان پایة اول دبستان با و بدون تجربة پیش از دبستان. مجلة مطالعات روان‌‌شناسی و علوم تربیتی، دورة 3۳، شمارة ۱: ۳۶ - ۳۱.
     - مطلق، عادله؛ خادم، ملوک و دانشگر، مریم (۱۳۹۸). بررسی آموزش نوشتن در کتاب‌های درسی آموزش فارسی و نگارش دورة ابتدایی بر مبنای رویکرد فرآیندمحور و برنامة قصدشده. فصلنامة علمی- پژوهشی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا(س)، سال ۱۱، شمارة ۳۲: ۴۸-۲۷.
     - ملکی، حسن (۱۳۸۹). برنامه­ریزی درسی (راهنمایی عمل). تهران: انتشارات پیام اندیشه.
     - مولوی، عباسعلی (۱۳۸۰). انشا و نامه‌نگاری ابتدایی. تهران: انتشارات حافظ نوین.
     - میرزابیگی، علی (۱۳۸۹). برنامه­ریزی درسی و طرح درس در آموزش رسمی و تربیت نیروی انسانی. تهران: انتشارات یسطرون.
     - نیک­نفس، سعید و علی­آبادی، خدیجه (۱۳۹۲). نقش تحلیل محتوا در فرآیند آموزش و طراحی کتاب‌های درسی. مجلة جهانی رسانه-نسخة فارسی، دورة ۸، شمارة ۲ (پیاپی ۶۱): ۱۵۰-۱۲۴.
     - یارمحمدیان، محمدحسین (۱۳۸۹). اصول برنامه‌ریزی درسی. تهران: انتشارات یادآورة کتاب.