بررسی مهارت های زبانی «سخن گفتن» و «خواندن» دانش آموزان دورۀ دوم ابتدایی شهرستان گلوگاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس دوره های تحصیلی آموزش و پرورش گلوگاه

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

از آن‌جایی که مهارت‌های زبانی در شکل‌‌گیری شخصیت دانش‌آموزان و آماده‌کردن آن‌ها برای ورود به زندگی اجتماعی، نقش برجسته‌ای دارند، در نظام آموزشی ما، به‌ویژه در دورة ابتدایی، برای این مهارت‌ها اهمیت خاصی قایل‌شده‌اند. به‌دلیل جایگاه مهارت‌های زبانی در امر تعلیم‌وتربیت، پژوهش حاضر در پی آن بوده‌است تا مهارت‌های «سخن‌گفتن» و «خواندن» دانش‌آموزان دورة دوم ابتدایی شهرستان گلوگاه را بررسی و تحلیل‌کند. روش پژوهش، پیمایشی و جامعة آماری، دانش‌آموزان پایه‌های چهارم، پنجم و ششم به تعداد ۱۵۳۰ نفر بوده‌اند که براساس جدول مورگان، حجم نمونه‌ای ۳۰۶ نفری از راه نمونه‌گیری خوشه‌ای دومرحله‌ای انتخاب و مورد مشاهده، مصاحبه و آزمون قرارگرفت. ابزارهای کار، دو چک‌لیست محقق‌ساختة 20 آیتمی/سؤالی بود که پس از تأیید روایی صوری و محتوایی، پایایی‌ آن‌ها نیز از طریق روش همسانی درونی و با استفاده از آلفای کرانباخ برآورد و تأیید گردید. بررسی و تحلیل داده‌ها به‌کمک توصیف آماری و آزمون استنباطی کروسکال والیس صورت‌گرفته و عملیات آماری لازم با استفاده از نرم‌افزار 23SPSS انجام‌شده‌است. نتایج بررسی نشان‌داد: وضعیت سخن‌گفتن و خواندن در هر سه پایه‌، بالاتر از حد متوسط است. تغییر کتب درسی، آموزش معلمان و تا حدودی اجرای طرح مدرسة خوانا را می‌توان از علل این وضع دانست. به‌علاوه، روشن‌شد درصد هر دو مهارت زبانی در پایة چهارم، نسبت به دو پایة دیگر، پایین­تر و کمترین درصد مربوط به مهارت سخن‌گفتن است. ضعف‌هایی هم در مهارت سخن‌گفتن پسران در مقایسه با دختران مشاهده‌شد و مشخص‌گردید متناسب با افزایش پایة تحصیلی، وضعیت سخن‌گفتن و خواندن دانش‌آموزان بهبود می‌یابد.

کلیدواژه‌ها


- اکبری شِلدَره، فریدون و همکاران (۱۳۹۴). کتاب معلم فارسی ششم. تهران: اداره‌کل چاپ و توزیع کتاب‌هاى درسى.
       - ایران‌نژاد، پریسا؛ رونقی، سیمین و شاه‌محمدی، نیره (۱۳۹۰). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی (با تأکید بر کتاب‌های درسیِ دورة ابتدایی). کرج: سرافراز.
- براون، داگلاس (1387). اصول یادگیری و آموزش زبان. ترجمه: منصور فهیم. تهران: رهنما.
- خان‌حسنی، سمیرا (۱۳۹۰). بررسی اثر محیط‌های دوزبانة کردی-فارسی بر پیشرفت سواد خواندن. پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة آموزش زبان فارسی، دانشگاه پیام نور تهران مرکز.
- خجوی، زینب (۱۳۹۹). روانشناسی رشد ۲ (چرخة رشد از کودکی تا پیری). تهران : طرحواره.
- داکرال، جولی و مک شین، جان (۱۳۷۶). رویکردی شناختی به مشکلات یادگیری کودکان. ترجمه: عبدالجواد احمدی و محمدرضا اسدی. تهران: انتظارات رشد.
- دانای طوسی، مریم (۱۳۹۰). سخن‌گفتن: مهارتی مغفول در برنامة درسی زبان فارسی. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، دورة ۱۰، شمارة ۱: ۱۵۰ – ۱۲۱.
- دانای طوسی، مریم و صبوری، نرجس‌بانو (۱۳۹۵). نگاهی نقادانه به آموزش سخن‌گفتن در دورة اول و دوم متوسطه. گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، دانشگاه گیلان.
      - دستا، فرخ‌لقا و دستان، فاطمه (۱۳۹۸). بررسی عوامل مؤثر بر تقویت مهارت خواندن. دومین کنفرانس پژوهش‌های حرفه‌ای در روان‌شناسی و مشاوره با رویکرد دستاوردهای نوین در علوم تربیتی و رفتاری با نگاه معلم.
- زندی، بهمن (۱۳۹۱). روش تدریس زبان فارسی (در دورة دبستان). تهران: انتشارات سمت.
- سلسبیلی، نادر (۱۳۹۸) بررسی نتایج ارزشیابی برنامة درسی کسب‌شدة فارسی دورة اول ابتدایی: نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان در کسب مهارت‌های یادگیری زبانی. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، شمارة ۷۴: ۱۳۴ – ۱۰۵.
      - سیف نراقی، مریم و نادری، عزت‌الله (۱۳۸۴). نارسایی‌های ویژه در یادگیری و چگونگی تشخیص و روش‌های بازپروری. تهران: انتشارات میکال.
      - صادقی، عبدالرحمن (1396). اثربخشی آموزش آگاهی واج‌شناختی بر عملکرد خواندن و نگرش به خواندن دانش‌آموزان نارساخوان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، پردیس علوم انسانی دانشگاه یزد.
- صالحی، محمد؛ نیازآذری، کیومرث و معتمدی تلاوکی، محمدتقی (۱۳۸۷). تأثیر روش‌های فعال تدریس بر پیشرفت سواد خواندن دانش‌آموزان پایه‌های چهارم و پنجم ابتدایی استان مازندران. فصلنامة نوآوری های آموزشی، شمارة ۳۲: ۹۷ -۶۰.
      - صفار هرندی، احمد و احدی، حوریه (۱۳۹۴). رویکرهای عمده در آموزش خواندن و نقش آن در آموزش نوین فارسی زبانان. مجلة زبان‌شناسی دانشگاه فروسی مشهد، شمارة ۱۳: ۸۶ – ۶۱.
- طاهری رفیق، محسن (۱۳۹۳). بررسی و تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی (خوانداری و نوشتاری) پایه‌های دوم و سوم دبستان در سال‌های ۱۳۹۲ و۱۳۹۳. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
- قادری‌دوست، الهام و دانای طوسی، مریم (۱۳۸۹). مطالعة اهداف و مؤلفه‌های آموزش مهارت‌های زبانی(خواندن، نوشتن، گوش‌دادن و سخن‌گفتن) در برنامة درسی زبان فارسی دورة متوسطة ایران. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، شمارة ۳۵: ۶۵ – ۲۳.
      - کریمی، عبدالعظیم (۱۳۸۴). بررسی نتایج بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن پرلز ۲۰۰۱. تعلیم و تربیت، دورة ۲۱، شمارة ۱ (مسلسل ۸۱): ۸۸ – ۳۹.
      - مشکوه‌الدینی، مهدی (۱۳۸۴). توصیف و آموزش زبان فارسی. مشهد: انتشارات فردوسی مشهد.
- مفیدی، فرخنده و سبزه، بتول (۱۳۸۸). تأثیر فعالیت‌های زبان‌آموزی دورة پیش‌دبستانی بر رشد زبان گفتاری دانش‌آموزان پایة اول دورة ابتدایی. فصلنامة مطالعات برنامة درسی، سال سوم، شمارة ۱۰: ۱۱۸ – ۱۱۴. 
      - مهدوی، علی (۱۳۹۵). بررسی موانع آموزشی در استفاده از زبان فارسی به‌عنوان زبان آموزش رسمی در مدارس مقطع ابتدایی شهرستان اردبیل. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی.
      - نبی‌فر، شیما (۱۳۸۸). بررسی همبستگی آگاهی نحوی و واج شناختی با درک خواندن در کودکان فارسی زبان طبیعی و خوانش‌پریش. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة زبان فارسی و زبان‌های خارجه، دانشگاه علامه طباطبایی.
- نجفی پازوکی، معصومه (۱۳۹۵). مهارت‌های تولیدی زبان در برنامة درسی فارسی دورة ابتدایی. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، سال پازدهم، شمارة ۶: ۶۰ – ۴۳.
- نجفی پازوکی, معصومه و همکاران (۱۳۹۷). تدوین استانداردهای مهارت‌های گوش‌دادن و سخن‌گفتن در دورة ابتدایی. فصلنامة مطالعات برنامة درسی ایران، سال سیزدهم، شمارة ۴۸: ۱۴۰ – ۱۰۷.
       - نوریان، محمد (۱۳۸۸). راهنمای عملی تحلیل محتوای کتاب های درسی دورة ابتدایی. تهران: شورا.
      - Hutzler, K. M.; Jacobs, A. M. & Wimmer. H. (2005). Perhaps Correlational but not Causal: No effect of Dyslexic Readers Magnocellular System on their Aye Movements during Reading. Neuropsychologia, 44: 637-648.
      - Kucer, S, B. (2009). Dimensions of Literacy: A Conceptual Base for Teaching, Redding and Writing. New York: rouledge.
      -Krashen, S. (2002). Defending whole language: The limits of phonics instruction and the efficacy of whole language instruction. Reading Improvement, 39(1): 32- 42.
      - Nunan, D. (2003). Practical English Language Teaching. International Edition. McGraw Hill.
      - Perfetti, C. A.; Goldman, S. R. & Hogaboam, T. W. (1979). Reading Skill and the Identification of Words in Discourse Context. Memory & Cognition, 7(4): 273- 282.