تصحیح و توضیح ابیاتی از لیلی و مجنون نظامی گنجه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 دانشکده رسانه، دانشگاه وارث الانبیاء و دانشگاه کربلاء

چکیده

جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف مشهور به نظامی گنجه‌ای، شاعر و داستان‌سرای ایرانی در سدۀ ششم هجری، مقتدای داستان‌سرایی در ادبیات فارسی است. نظامی، منظومۀ لیلی و مجنون را در بحر هزج مسدس به نام شروانشاه اخستان ‌بن منوچهر سروده است. به‌رغمِ کوشش‌هایی که تا امروز در شرح و تصحیح منظومۀ لیلی و مجنون نظامی گنجه‌ای صورت‌ گرفته‌ است، برخی ابیات این منظومه همچنان نیازمند شرح و توضیح و بازبینی نسخه‌های کهن و تصحیح مجدد است. تصحیحاتی که پس از پژوهش برتلس در آکادمی اتحاد جماهیر شوروی و شرح و تصحیح وحیددستگردی صورت‌ گرفته، عمدتاً حاصل تحقیق ایشان را مجدداً منتشر کرده‌اند مثل اینکه برخی مصحِّحان، ضبط عین نسخه‌های آنان را تکرار کرده‌اند یا در برخی موارد با اعتماد به خوانش ایشان تلاش‌ کرده‌اند قرائت و خوانش دور و ناراست آنان را شرح ‌و توجیه ‌کنند. در این مقاله شانزده مورد از ضبط‌ها یا توضیحات اشتباه یا ناقص یا سهو و قصور مصحِّحان و شارحان لیلی و مجنون را بررسی‌ کرده‌ایم. تعابیر و واژگان قلم‌کشیدن، به‌جای‌مزد، کشت/ گشت؛ محیط‌بخش، شیرۀ بهشتی، عروس آزاد، آزاده‌سرشت، زادخاک، حرام و محرم، شباهنگ‌زدن، بهانه، هنجار، خورشید یکم، افتادن و افتاده، حریف از چوب تراشیدن، نمونه، سرگشاده، شب چارشنبهی و پارۀ کار در شرح یا چاپ‌های لیلی و مجنون به‌درستی ‌ضبط ‌نشده‌اند یا توضیحات متن‌های چاپی وافی‌به‌مقصود نیست، این موارد را تصحیح‌ یا شرح و توضیح‌ کرده‌ایم و در هرمورد پیشنهاد تازه عرضه ‌کرده‌ایم. علاوه‌براین، باتوجه‌به فرهنگ و آداب و رسوم عامه و هنرهای بلاغی در تصحیح و توضیح برخی ابیات لیلی و مجنون کوشیده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی
دوره 6، شماره 1
فروردین 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار