تکنیک‌های تحلیل زبان‌شناختی برای دانشجویان ادبیات: مطالعه کنش‌های گفتاری در نقد اجتماعی مطالعه موردی نمایشنامه "فردا چه میشود؟"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پردیس مرکزی دانشگاه تهران،دانشکده ادبیات و علوم انسانی-طبقه سوم گروه عربی

2 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

چکیده
این مقاله به تحلیل علمی کنش‌های گفتاری در نمایشنامه « فردا چه می‌شود؟»، (فردا چه میشود؟) اثر زیاد الرحبانی، یکی از آثار برجسته تئاتر معاصر می‌پردازد. این نمایشنامه که در سال ۱۹۷۸ نوشته شد، یکی از مهم‌ترین آثار تئاتر جنگ داخلی لبنان محسوب می‌شود. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از نظریه‌های پراگماتیک جان آستین و جان سرل، پنج نوع کنش گفتاری شامل کنش‌های ترغیبی، تعهدی، عاطفی، اظهاری و اعلانی را در متن نمایشنامه بررسی کرده است.
تحلیل نشان می‌دهد که کنش‌های ترغیبی (دستورات، درخواست‌ها و پیشنهادات) بیشترین کاربرد را در نمایشنامه داشته و نقش مهمی در نمایش روابط قدرت اجتماعی ایفا می‌کنند. کنش‌های تعهدی (قول‌ها و سوگندها) بازتاب‌دهنده ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه لبنان هستند. کنش‌های عاطفی، پیچیدگی‌های روحی شخصیت‌ها را نمایان می‌سازند و غالباً با فرهنگ چندزبانی لبنان آمیخته‌اند. کنش‌های اظهاری، واقعیت‌های اجتماعی-اقتصادی را منعکس می‌کنند و غیاب کنش‌های اعلانی، نمادی از عجز شخصیت‌ها در تغییر شرایط اجتماعی است. در مجموع، بیش از نیمی از از گفتارهای نمایشنامه حاوی کنش‌های ترغیبی و عاطفی هستند که نشان‌دهنده فضای پرتنش و عاطفی دوران جنگ است. یافته‌های پژوهش آشکار می‌سازد که الرحبانی با بهره‌گیری خلاقانه از لهجه لبنانی (ترکیبی از عربی، فرانسوی، انگلیسی و آرامی)، کنش‌های گفتاری چندلایه‌ای آفریده که نه تنها روایتگر زندگی لبنان در دوران جنگ داخلی هستند، بلکه ابزاری قدرتمند برای نقد اجتماعی و سیاسی نیز محسوب می‌شوند. این پژوهش نشان می‌دهد که گفتارهای شخصیت‌ها در نمایشنامه، علاوه بر انتقال معنا، بازنمایی روابط پیچیده قدرت، هویت وتناقضات اجتماعی در جامعه لبنان هستند.
کلمات کلیدی: کنش گفتاری،پراگماتیک، زبان‌شناختی،نقد اجتماعی ،نمایشنامه‌نویسی

کلیدواژه‌ها

موضوعات