بازنمایی هویت اسلامی در متون آموزش زبان فارسی: تحلیل محتوایی ابعاد فرهنگی در کتاب های «پارسا».

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته رشتۀآزفا، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 دانشیار سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ، تهران، ایران

چکیده

زبان، افزون بر نقش ارتباطی، ابزار انتقال فرهنگ و شکل‌دهی به هویت است. در فرایند یادگیری یک زبان جدید نیز زبان‌آموزان با عناصر فرهنگی آن زبان آشنا می‌شوند و این تعامل فرهنگی به‌تدریج بر شکل‌گیری هویت آن‌ها تأثیر می‌گذارد. این پژوهش با هدف بررسی بازنمایی هویت اسلامی در مجموعه کتاب‌های آموزش زبان فارسی«پارسا» در جامعةالمصطفی، به روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. داده‌ها با نمونه‌گیری هدفمند از متون کتاب‌ها گردآوری و با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA در سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) تحلیل شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که این کتاب‌ها هویت اسلامی را در ابعاد فردی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و زیست‌محیطی بازنمایی می‌کنند. مفاهیمی همچون نماز، صله‌رحم، پرهیز از اسراف و اهمیت علم، در قالب‌های آموزشی گوناگون به زبان‌آموز منتقل می‌شود. ببراین‌اساس آموزش زبان فارسی در جامعةالمصطفی فراتر از آموزش صرف زبان، ابزاری برای انتقال هویت اسلامی است. یافته‌ها می‌توانند در تدوین و بازنگری منابع آموزشی زبان فارسی مورد بهره‌برداری قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


برقعی، محمدجواد و نگینی، حسام (1400). بازتاب وجوه فرهنگ ایرانی در منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان: مطالعه‌ی موردی مجموعه‌های پرفا، مینا و فارسی بیاموزیم. تاریخ ادبیات، 14(1)، 63-84.
داوری اردکانی، نگار. محمودی، طیبه. نواب، سمیه (1392). آموزش زبان فارسی، فرصتی مغتنم برای گسترش فرهنگ ایرانی. مطالعات ملی، 14(1)، 143-160.
داوری اردکانی، نگار، نمادهای هویت ملی ایرانی و زبان فارسی. فصلنامه مطالعات ملی، دوره هشتم، شماره پنجم، پاییز 1386،45 -29.
داوری، حسین. خیرآبادی، رضا و علوی‌مقدم، سید بهنام (1397). بازنمایی هویت ملی در کتاب‌های نوانتشاریافته زبان انگلیسی در نظام آموزش رسمی کشور. مطالعات ملی، 19(3)، 85-98. 
داوودنیا، نسرین و زرگرزاده دزفولی، نسرین (۱۳۹۹). بررسی و تحلیل مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌های فارسی دوره دوم متوسطه (پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم). پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی، دوره ۲، شماره ۱ (پیاپی ۴)، خرداد ۱۳۹۹، صص ۱-۲۵.
علوی‌مقدم، سید بهنام (1403). مقایسه نگرش دبیران زبان به مسائل هویتی – فرهنگی در کتاب‌های زبان انگلیسی پایه هفتم و اول راهنمایی پیشین. نشریه زبان علم تهران، 11(20)، 179-210.
علوی‌مقدم، سیدبهنام، و افراسیابی، مهدیه (1400). مقایسه میزان حضور مولفه‌های هویت ملی در کتاب‌های قدیم و جدید زبان انگلیسی نظام آموزش و پرورش رسمی ایران. فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 16(60)، 147-174.
کولی‌وندی، احمد، فاطمی‌منش، علی و پورمند، علی (1402). کتاب پارسا. مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
مرادصحرایی، رضا و طبسی، فاطمه (1403). ایدئولوژی و آموزش زبان فارسی در خارج از ایران: گفتمان‌شناسی انتقادی هویت ایرانی در کتاب درس زبان فارسی بر پایۀ الگوی ون‌دایک (2006). علم زبان، 11(20)، 9-46.
مهدی‌نژاد، علیرضا. کامیابی گل، عطیه و ابراهیمی، شیما (1400). بررسی جایگاه مؤلفه‌های هویت ایرانی – اسلامی در کتاب‌های زبان فارسی به فارسی‌آموزان مرکز بین‌المللی جامعةالمصطفی قم. اولین کنفرانس بین‌المللی علوم تربیتی، روان‌شناسی و علوم انسانی.
میردهقان، مهین ناز و  طاهرلو، فرنوش. (1390). تأثیر فرهنگ ایرانی در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان. ادبیات پارسی معاصر، 1(2)، 115-131.
نوابخش مهرداد، نیکوکار، مستانه سادات، جهانی‌شدن و بحران هویت جوانان، فصلنامه  مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی،  دوره 2، شماره 3 - شماره پیاپی 3 شهریور 1390 صفحه 89-110.
نوربخش، ماندانا و ملک لو، داوود (1393). بازنمایی دین در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان. پژوهش‌نامه آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، 3(3)، 93-116.
Ariawan, S. (2020). Investigating cultural dimensions in EFL textbook by using Byram checklist. Register Journal, 13(1), 123–152.
Boiler, A., & True, B. (2002). The role of qualitative content analysis in educational research. Journal of Educational Research, 45(3), 215–230
Brown, Edvard. (2000). Principles of language learning and teaching. San Frsncisco state University.
Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice (4th ed.). SAGE Publications.
Savicki, V., & Cooley, E. (2011). American identity in study abroad students: Contrasts and changes. Journal of College Student Development, 52(3), 339-449 of College Student Development, 52(3), 339-449
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. SAGE Publications.
Wu, J.(2010). A Content analysis of the Cultural Content in the EFL Textbooks.